W 2015 roku do Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 r. tj. z dnia 22 stycznia 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 275) – dalej: „u.o.k.k.” wprowadzone zostały przepisy umożliwiające wymierzanie kar pieniężnych dla osób zarządzających.
Stosownie do treści art. 6a u.o.k.k. w przypadku stwierdzenia naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1-6 ustawy lub w art. 101 ust. 1 lit. a-e Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zwanego dalej „TFUE”, odpowiedzialności podlega również osoba zarządzająca, która w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia tych zakazów umyślnie dopuściła przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez tego przedsiębiorcę wymienionych zakazów. Prezes Urzędu może nałożyć na osobę zarządzającą, o której mowa w art. 6a, karę pieniężną w wysokości do 2 000 000 zł, jeżeli osoba ta umyślnie dopuściła do naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1-6 ustawy lub w art. 101 ust. 1 lit. a-e TFUE (art. 106a. ust. 1 u.o.k.k.). Prezes Urzędu może nałożyć na osobę zarządzającą karę pieniężną w wysokości do 2 000 000 zł, jeżeli osoba ta, w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia, umyślnie dopuściła przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w art. 23a lub art. 24 (art. 106b. ust. 1 u.o.k.k.).
W ostatnich miesiącach Prezes Urzędu Ochrony Konkurenci i Konsumentów (dalej: „Prezes Urzędu”) wydał pierwsze decyzje na podstawie wyżej przywołanych przepisów.
Warto zatem przyjrzeć się na jakich zasadach wymierzane są kary pieniężna dla osób zarządzających.
W pierwszej kolejności należy postawić pytanie – kim jest osoba zarządzająca? Na to pytanie odpowiada art. 4 pkt 3a u.o.k.k. definiujący taką osobę jako kierującą przedsiębiorstwem, w szczególności osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy.
Rozstrzygnięcie o nałożeniu na osobę zarządzającą kary pieniężnej, o której mowa w art. 106a ust. 1 u.o.k.k. nie ma samodzielnego charakteru. Zgodnie bowiem z ust. 2 rozstrzygnięcie o nałożeniu na osobę zarządzającą kary pieniężnej, o której mowa w art. 106a ust. 1, może być zawarte jedynie w decyzji nakładającej na przedsiębiorcę karę pieniężną. Postępowanie przeciwko osobom zarządzającym jest więc prowadzone w ramach postępowania antymonopolowego przeciwko przedsiębiorcy. W sprawie wydawana jest jedna decyzja kończąca postępowanie, w której oddzielnie ustalana jest wysokość kary pieniężnej dla przedsiębiorcy i oddzielnie dla osoby fizycznej.
Przy czym osoba zarządzająca ponosi odpowiedzialność jedynie za własne działanie lub zaniechanie, zaś warunkiem wykazania odpowiedzialności osoby fizycznej jest uprzednie stwierdzenie naruszenia zakazu porozumień ograniczających konkurencję przez przedsiębiorcę.
Sposób wymierza kar nałożonych na osoby zarządzające został określony w art. 111 ust. 1 pkt 2) u.o.k.k., który stanowi, że Prezes Urzędu, ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, uwzględnia w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także, w przypadku kary pieniężnej, o której mowa w art. 106a i art. 106b – stopień wpływu zachowania osoby zarządzającej na naruszenie, którego dokonał przedsiębiorca, przychody uzyskane przez osobę zarządzającą u danego przedsiębiorcy, z uwzględnieniem okresu trwania naruszenia, oraz okres i skutki rynkowe naruszenia lub skutki naruszenia dla konsumentów.
Kwestię tą precyzuje Urząd Ochrony Konkurenci i Konsumentów w swoich „Wyjaśnieniach w sprawie sposobu wymierzania kar pieniężnych dla osób zarządzających na podstawie art. 106A i 111 u.o.k.k.” – (dalej: „Wyjaśnienia”). W dokumencie tym wskazane zostały ogólne zasady, na których Prezes Urzędu zamierza wymierzać kary pieniężne dla osób zarządzających.
Ponadto, osoba zarządzająca może starać się o zwolnienie jej z kary pieniężnej bądź redukcję wymiaru kary poprzez udział w programie leniency. W tym celu wymagane jest złożenie wniosku leniency zawierającego informacje i dowody wskazujące na istnienie praktyki ograniczającej w zakresie w jakim dysponuje nimi biorąc pod uwagę pełnioną przez niego funkcję oraz rolę w zawartym porozumieniu.
Taki wniosek może złożyć osoba fizyczna samodzielnie bądź będąc chroniona wnioskiem leniency złożonym przez przedsiębiorcę.
Co istotne, jedynie pierwszy wnioskodawca w sprawie może ubiegać się o zwolnienie z kary pieniężnej.
Artykuł powstał podczas współpracy z Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci sp.p