Narcystyczne zaburzenie osobowości charakteryzuje się manifestacją swojej wyższości, drażliwością i uraźliwością, deficytem rozwoju sumienia i zdolności empatii, a także nieposzanowaniem norm społecznych, manipulowaniem innymi. Funkcjonowanie narcyza opiera się na tworzeniu obrazu wielkościowego w swoim środowisku, poszukiwanie osób i sytuacji, które mogłyby potwierdzić jego pozycję i znaczenie. Narcyz stosuje manipulację i emocjonalne wpływanie na innych by osiągnąć swój cel; wykorzystuje intelekt, by wykreować pożądany przez siebie wizerunek w celu podporządkowania sobie innych (Sąd Apelacyjny w Szczecinie II Wydział Karny w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 maja 2018 roku, sygn. akt: II AKa 68/18).
Jeśli znajdujemy się w sytuacji konieczności toczenia sporu sądowego z narcyzem, niezwykle ważne jest opracowanie szczególnej strategii procesu. Takie postępowanie znacznie różni się od pozostałych. Należy zatem rozważyć podjęcie współpracy z adwokatem, radcą prawnym prawnikiem, który miał do czynienia z prowadzeniem postępowania sądowego z udziałem narcyza.
Spór sądowy z narcyzem – na sali sądowej
Należy pamiętać o tym, że osoba cierpiąca na narcystyczne zaburzenie osobowości w toku postępowania sądowego, w szczególności na sali rozpraw, również będzie przejawiać cechy narcystyczne. Oznacza to, że taka osoba np. powołana na świadka, czy przesłuchiwana jako strona postępowania będzie prawdopodobnie próbowała manipulować, wpływać w sposób emocjonalny na innych oraz tworzyć na swój nieprawdziwy, wykreowany wizerunek.
Poniżej przedstawiam kilka orzeczeń sądowych, w których biegli sądowi psychiatrzy opisali narcystyczne zaburzenie osobowości u osób badanych. Warto zapoznać się z ich treścią choćby w celu świadomości tego czego możemy się spodziewać po osobie z narcystycznym zaburzeniem osobowości w toku postępowania sądowego.
Narcystyczne zaburzenie osobowości – orzecznictwo
Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy VI Wydział Rodzinny i Nieletnich w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 października 2015 roku (sygn. akt VI Nsm 805/14) wskazał: „Biegli stwierdzili że M. K. jest bezkrytyczny wobec siebie, przesadnie reaguje emocjonalnie. Absorbuje uwagę otoczenia, jest impulsywny. Stara się zrównoważyć przeżycia z dzieciństwa stwarzając iluzję wyższości, przypisując sobie duże znaczenie, licząc się nadmiernie z oceną otoczenia. Są to cechy osobowości narcystycznej i histerionicznej.
Podczas badań uczestnik był impulsywny, podnosił głos, wymuszał wypowiedzi, przerywał swojej partnerce, pouczał ją. Uczestnik zdaniem biegłych z R. (…)wymaga terapii grupowej przeciwko przemocy i agresji. (…) mimo wyższego wykształcenia, bardzo wysokiej inteligencji i pozycji tak społecznej jak i zawodowej prezentuje zachowania głęboko patologiczne i wykazuje widoczne deficyty w ich ocenie, jak i ocenie ich skutków dla swoich dzieci.
Cechy osobowości narcystycznej powodują, że M. K. jest ewidentnie skupiony tylko i wyłącznie na sobie, nie bierze natomiast pod uwagę potrzeb dzieci oraz ich dobra. (…) zdaniem Sądu nie ma on głębokiej więzi z dziećmi i nie dba o dzieci, lecz egoistycznie dba jedynie o swoje interesy i swój własny narcystyczny wizerunek.”
Sąd Okręgowy w Szczecinie I Wydział Cywilny w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 marca 2021 roku (sygn. akt: I C 455/17) wskazał, że „Powód niezmiennie prezentuje cechy narcystycznych zaburzeń osobowości, co przejawia się w nadmiernym poczuciu własnego znaczenia, fantazjowaniu o ogromnych sukcesach, władzy, sile i doskonałości, pięknie lub idealnej miłości, przekonaniu o tym, że jest kimś wyjątkowym, unikatowym, kimś, kogo może zrozumieć tylko ktoś podobnie niezwykły, że powinno się zadawać tylko z innymi podobnymi lub wysoko postawionymi w hierarchii społecznej osobami lub instytucjami, nadmierną potrzebą adoracji, przekonaniem o prawie do szczególnych przywilejów, a także wykorzystywaniem innych do własnych celów, brakiem empatii, niemożnością rozpoznania lub zidentyfikowania potrzeb i uczuć innych osób, zawiścią wobec innych osób lub przekonaniem, że inni ludzie odczuwają zawiść w stosunku do niego, prezentowaniem aroganckich, wyniosłych zachowań lub postaw.”
Sąd Apelacyjny w Szczecinie II Wydział Karny w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 maja 2018 roku (sygn. akt: II AKa 68/18) wskazał: „W sferze osobowości zaznaczają się cechy narcystyczne, wrażliwość na ocenę społeczną, skłonność do idealizacyjnej autoprezentacji. Reaguje w sposób uraźliwy na sytuacje społeczne, które może interpretować, jako obniżające jego pozycję, niszczące pożądany przez siebie wizerunek” (opinia sądowo psychologiczna z dnia 1 lutego 2016 r., k. 817). Dalej, „Cechy osobowości wskazują na zaburzenia, o charakterze antyspołecznym i narcystycznym (…).
W złożonych sytuacjach potrafi się łatwo adoptować, odczytując na poziomie poznawczym cudze emocje i okazując miewane reakcje fałszuje te relacje. Jego reakcje emocjonalne są silnie kontrolowane, wtedy kiedy jest to dla niego korzystne i pragnie osiągnąć jakiś cel, stają się impulsywne i agresywne, kiedy odczuwa uraz do jakiejś osoby czy to realny czy wynikający np. z możliwej krytycznej oceny, niepotwierdzenia wyjątkowości, odmowy, sprzeciwu”. (opinia sądowo-psychologiczna z dnia 16 grudnia 2015 r. k.482).
Tym samym, słusznie Sąd Okręgowy na stronie 7 uzasadnienia miał na względzie warunki osobowościowe oskarżonych, zaś w świetle orzecznictwa „nieprawidłowe cechy osobowości – w postaci niewykształcenia uczuciowości wyższej, zatrzymania się na poziomie uczuciowości prymitywnej, popędowej, manifestującej się tendencjami do impulsywnego, natychmiastowego, pozbawionego hamulców moralnych i społecznych zaspokajania egoistycznych potrzeb – choćby wynikały z przyczyn od sprawcy niezależnych (dyspozycje dziedziczne, zaniedbania wychowawcze nie mogą być oceniane tylko w kategorii okoliczności łagodzących, należą bowiem do właściwości osobistych sprawcy (…).”
Sąd Okręgowy we Wrocławiu III Wydział Karny w uzasadnieniu wyroku z dnia 31 sierpnia 2021 roku (sygn. akt: III K 244/20) wskazał: „Badanie psychologiczne wskazuje u oskarżonego na cechy osobowości histrionicznej z elementami narcystycznymi o typie wrażliwym. Taka konstrukcją osobowościowa manifestuje się płytką, zmienną emocjonalnością, tendencją do egzaltacji i melodramatyzacji, skupienia na sobie i tym, jak się jest odbieranym społecznie, potrzebą uznania i admiracji, wysokim poziomem neurotyzmu, skłonnością do obwiniania otoczenia za porażki.
Według biegłego psychologa oskarżony jest osobą niepewną, skupioną na sobie i tym jak jest odbierany przez otoczenie. Rozumie normy prawne i społeczne, ale interpretuje jej w sposób egocentryczny o wysycony silnymi afektami (lęk, wstyd, niepewność, gniew i pragnienie wyrównania domniemanych krzywd). Charakteryzuje się potrzebą podziwu, chęcią traktowania w sposób szczególny. Jeśli tego nie otrzymuje od otoczenia, przeżywa gniew, czyje się upokorzony i zawstydzony.
Ważne są dla niego relacje społeczne, zwłaszcza odzwierciedlające obraz własnej osoby. Gdy owe wartości są zagrożone, jest nieprzewidywalny. W takich sytuacjach niestabilny afekt, skłonność do egzaltacji i dramatyzacji mogą objawiać się z wielką mocą, czego potwierdzaniem jest zachowanie oskarżonego w dniu 27 października 2019r., ale także w przypadku wciągania dzieci w gwałtowny konflikt z żoną.”
Sąd Okręgowy we Koszalinie II Wydział Karny w uzasadnieniu wyroku z dnia 6 czerwca 2017 roku (sygn. akt: II K 123/16) wskazał: „D. C. posiada profil kliniczny osoby narcystycznej i samolubnej, z przewagą ekstrawersji, jest skłonny do dominacji i organizowania otoczenia według własnych potrzeb. Wykazuje jedynie pozorne, dobre przystosowanie społeczne, jego powierzchowne i zależnościowe związki z otoczeniem nacechowane są zachowaniami manipulacyjnymi i deprecjonowaniem wartości innych osób. Jak wynika z opinii oskarżony nie potrafi w konstruktywny sposób wyciągnąć wniosków ze swoich dotychczasowych doświadczeń.”
Spór sądowy z narcyzem – działania w toku procesu
Adwokat, radca prawmy, prawnik, który reprezentuje stronę w postępowaniu sądowym, jednocześnie powinien przygotować ją na ewentualne zachowania drugiej strony, które mogą się pojawić w toku procesu. Taktyka procesowa przygotowana przez prawnika powinna z góry przewidywać niepożądane dla interesu jego mocodawcy działania i zachowania innych uczestników postępowania oraz dobierać takie środki prawne, które uchronią reprezentowaną przez niego stronę od negatywnych skutków tych działań.
Jak zatem należy postępować w toku trwania postępowania sądowego, skoro wiemy o tym, że osoba, z którą toczymy spór sądowy przejawia zachowania narcystyczne? Adwokackie doświadczenie zawodowe wskazuje na to, że bardzo ważną rzeczą jest, o ile to możliwe ograniczenie kontaktu z taką osobą tak aby nie miała ona możliwości zaskakiwania nas kolejnymi, wykreowanymi przez nią scenariuszami w toku toczącego się postępowania. Ponadto, o ile to jest możliwe, należy powstrzymywać się od powoływania na świadka osoby, która przejawia zachowania narcystyczne, nawet jeśli jest to osoba co do zasady nam sprzyjająca. Pozostałe działania są zależne od danego przypadku i typu prowadzonej sprawy.
Zachęcamy do konsultacji prawnych dotyczących spraw o rozwód – tel. 693 626 519, e-mail garwacka@kancelaria-garwacka.pl