Obligacje są papierami wartościowymi, które świadczą o zobowiązaniu emitenta do zapłaty określonej sumy pieniędzy wraz z odsetkami na rzecz obligatariusza. Obligacje są często wykorzystywane jako sposób finansowania działalności gospodarczej przez różne podmioty, takie jak spółki, gminy czy instytucje finansowe. Jednak co zrobić, gdy emitent nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań i nie płaci odsetek lub nie wykupuje obligacji w terminie? Jak dochodzić swoich praw z tytułu obligacji?
Pierwszym krokiem jest szczegółowe zapoznanie się z warunkami emisji obligacji, które określają prawa i obowiązki stron, sposób i termin realizacji świadczeń oraz ewentualne zabezpieczenia roszczeń. Warunki emisji są dostępne na stronach internetowych emitentów lub w biurach maklerskich, które oferowały obligacje. Należy zwrócić uwagę na to, czy w warunkach emisji przewidziano możliwość przedterminowego wykupu obligacji w razie opóźnienia w płatności odsetek lub niewypłacalności emitenta. Jeśli tak, to należy skorzystać z tego prawa i wystąpić do emitenta z żądaniem zwrotu kapitału.
Jeśli emitent nie spełnia żądania przedterminowego wykupu lub WEO nie przewidują takiej możliwości, to pozostaje jedynie dochodzenie roszczeń na drodze sądowej. Aby to zrobić, w pierwszej kolejności należy uzyskać tytuł egzekucyjny w postaci orzeczenia sądu zapadłego w sprawie o zapłatę, na podstawie pozwu wniesionego przez obligatariusza przeciwko emitentowi. W pozwie należy określić wysokość roszczenia, podstawę prawną, dowody oraz żądanie odsetek ustawowych lub umownych. Pozew można złożyć w postępowaniu nakazowym lub upominawczym.
Po uzyskaniu tytułu wykonawczego można wszcząć egzekucję komorniczą z majątku emitenta. Należy pamiętać, że emitent odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji i nie może ograniczyć tej odpowiedzialności. Jednak może się okazać, że majątek emitenta jest niewystarczający lub zajęty przez innych wierzycieli. W takim należy ustalić czy obligacje były zabezpieczone przez emitenta, bądź inny podmiot.
Jeśli obligacje zostały zabezpieczone, to należy skontaktować się z administratorem zabezpieczenia, który ma prawo i obowiązek działać na rzecz obligatariuszy. Zabezpieczeniem może być np. hipoteka na nieruchomości, poręczenie, gwarancja bankowa czy ubezpieczenie. Administrator powinien podjąć działania zmierzające do realizacji zabezpieczenia i wypłaty środków obligatariuszom. Jeśli administrator nie współpracuje lub nie działa skutecznie to obligatariusz może dochodzić swoich praw bezpośrednio od podmiotu zabezpieczającego lub zwrócić się do sądu o wydanie nakazu zapłaty na podstawie zabezpieczenia.
Inną możliwością dochodzenia roszczeń z obligacji jest dochodzenie roszczeń od sprzedawców lub dystrybutorów obligacji, którzy nie dopełnili swoich obowiązków informacyjnych lub sprzedali obligacje w sposób niezgodny z prawem lub potrzebami klienta (misselling). Może to dotyczyć np. sytuacji, gdy sprzedawca nie poinformował o ryzyku związanym z inwestycją, nie zbadał profilu inwestycyjnego klienta lub wprowadził go w błąd co do właściwości obligacji. W takim przypadku obligatariusz może żądać od sprzedawcy odszkodowania za poniesioną szkodę lub unieważnienia umowy sprzedaży obligacji.
Okolicznością, która może utrudnić dochodzenie roszczeń z obligacji, jest ogłoszenie upadłości przez emitenta. Jeśli sąd ogłosi upadłość emitenta na jego wniosek lub wniosek innego wierzyciela, to postępowanie egzekucyjne zostaje zawieszone, a roszczenia obligatariuszy podlegają zgłoszeniu do masy upadłości. W tym celu należy ustalić, czy jest lub będzie ustanowiony kurator dla obligatariuszy, który reprezentuje ich interesy w postępowaniu upadłościowym. Następnie należy zgłosić swoją wierzytelność do syndyka masy upadłości w terminie i formie określonych przez sąd. W zgłoszeniu należy podać wysokość i podstawę roszczenia oraz dołączyć dowody (np. certyfikaty obligacji). Wierzytelności zgłoszone po terminie są uznawane za spóźnione i mogą być zaspokojone tylko po zaspokojeniu wierzytelności zgłoszonych w terminie. W postępowaniu upadłościowym obowiązuje zasada równego traktowania wierzycieli i proporcjonalnego podziału masy upadłości między nich. Oznacza to, że obligatariusze mogą liczyć na częściowe zaspokojenie swoich roszczeń, jeśli masa upadłości wystarczy na pokrycie kosztów postępowania i innych wierzytelności uprzywilejowanych.
Dochodzenie roszczeń z obligacji może być skomplikowane i czasochłonne, zwłaszcza gdy emitent ma problemy finansowe lub ogłasza upadłość. Obligatariusze mają jednak kilka możliwości ochrony swoich praw i odzyskania swoich pieniędzy. Mogą to zrobić poprzez:
- żądanie przedterminowego wykupu obligacji,
- wniesienie pozwu o zapłatę przeciwko emitentowi,
- skorzystanie z zabezpieczeń na obligacjach,
- dochodzenie roszczeń od sprzedawców lub dystrybutorów obligacji,
- zgłoszenie wierzytelności do masy upadłości emitenta.
Artykuł powstał podczas współpracy z Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci sp.p.