W przypadku bezskutecznej egzekucji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wierzyciele często decydują się na dochodzenia należności od członków zarządu spółki na podstawie art. 299 § 1 KSH zgodnie, z którym jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
Natomiast, w sytuacji niewypłacalności spółki akcyjnej wierzyciele często nie podejmują dalszych działań mających na celu odzyskanie swoich należności, z uwagi na powszechnie panujące mylne przekonanie o braku ścieżki prawnej do dochodzenia odpowiedzialności członków zarządu spółki akcyjnej, której egzekucja okazała się bezskuteczna.
Wprawdzie w przypadku spółki akcyjnej ustawodawca nie stworzył regulacji analogicznej do art. 299 § 1 KSH, co jednak nie oznacza, że wierzyciele spółki akcyjnej nie mogą dochodzić przysługujących im roszczeń od członków zarządu.
Przepisem odnoszącym się do zasad ogólnych, który umożliwia takie działanie jest art. 415 KC, zgodnie z którym kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Przepisem o charakterze szczególnym jest tu art. 21 ust. 3 Prawa upadłościowego, zgodnie, z którym członkowie zarządu spółek ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia zaistnienia stanu niewypłacalności.
Przewidziana w art. 21 ust. 3 Prawa upadłościowego odpowiedzialność jest odpowiedzialnością odszkodowawczą ex delicto opartą na zasadzie winy. Jej przesłankami są:
- szkoda,
- wina odpowiedzialnych osób,
- związek przyczynowy pomiędzy ich zachowaniem, polegającym na niewykonaniu obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w przewidzianym terminie, a powstałą szkodą.
Ciężar dowodu istnienia przesłanek odpowiedzialności obciąża osobę dochodzącą odszkodowania.
Szkoda poniesiona przez wierzyciela w świetle regulacji z art. 21 ust. 3 pr. upadł. polega na tym, że wskutek niezgłoszenia albo spóźnionego zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel został pozbawiony zaspokojenia albo zaspokojony został w mniejszym stopniu, niż gdyby wniosek złożono w odpowiednim czasie. Celem wykazania szkody wierzyciel musi udowodnić, że w wyniku zaniechania zgłoszenia wniosku zmniejszył się majątek masy upadłości i wskutek tego w podziale funduszów masy nie otrzymał nic albo otrzymał mniej, niżby na niego przypadało, gdyby wniosek był zgłoszony we właściwym czasie. Szkoda może wynikać również stąd, iż wprawdzie majątek masy nie uległ zmniejszeniu, ale mniejsze zaspokojenie wierzyciela lub jego brak wynika z takich przyczyn, jak zwiększenie się ogólnej sumy wierzytelności zaspokajanych w upadłości albo ustanowienie zabezpieczeń na składnikach majątku dłużnika (SA Białystok w wyroku z dnia 01 grudnia 2017 r., I ACa 551/17, Legalis).
Co do winy, wierzyciel dysponuje domniemaniem związanym z odpowiedzialnością za zaniechanie złożenia wniosku o upadłość. Treść art. 21 ust. 3 prawa upadłościowego powoduje odwróceniem ciężaru dowodowego, na skutek czego to na członkach zarządu ciąży wykazanie przesłanek egzogeracyjnych. Członkowie zarządu mogą jednak uwolnić się od odpowiedzialności w przypadku wykazania braku możliwości zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości z przyczyn od nich niezależnych.
Podsumowując, w przypadku bezskuteczności egzekucji spółki akcyjnej, istnieje możliwość dochodzenia roszczeń od jej członków zarządu. Należy jednak zauważyć, że takie postępowanie będzie miało znacznie bardziej skomplikowany przebieg niż w przypadku postępowania wszczętego z art. 299 KSH przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Wierzyciel w postępowaniu przeciwko członkom zarządu spółki akcyjnej musi samodzielnie wykazać, że poniósł szkodę, jaki był jej rozmiar oraz fakt, iż powstała ona na skutek zawinionych działań członków zarządu.
Artykuł powstał podczas współpracy z Raczyński Skalski & Partners Radcowie Prawni Adwokaci sp.p.
